یونیت و صندلی دندانپزشکی ابزار اصلی کار دندانپزشکی است .ورودی های یک یونیت شامل ترکیبی از آب و هوا است, که با استفاده از ترکیب آنها حرکات مکانیکی, کنترلهای الکترونیکی و الکتریکی بکار خواهند افتاد.
چراغ دندان پزشکي بايد نور کافي و سرد ومتمرکز داشته باشد. شدت نور در يونيت بستگي زيادي به نوع و جنس شيشه منعکس کننده
که در پشت لامپ قرار گرفته که شدت نور بايد از ۸۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰ لوکس قابل تنظيم باشد.
رنگ نور چراغ بايد مانند نور آفتاب باشد و نور تابيده شده از چراغ فقط محيط دهان را روشن کند تقريبا يک مستطيل ۱۰*۱۵ سانتي متر باشد. نور ناکافي و زرد رنگ باعث خستگي مفرط چشم دندان پزشک مي شود. همچنین در مقابل پاشیدن آب تا حد مناسبی مقاوم باشد.
معمولا از جنس های چینی, سنگی, پلاستیکی و … بوده و یک دوش آب لیوان نیز به آن متصل است که مقدار آب مورد نیاز جهت شست و شوی دهان بیمار پس از جراحی را تامین میکند. آب کراشوار میتواند مستقیم از آب شیر تغذیه شود و هم میتواند از طریق منبع ذخیره آب تامین شود. در دستگاه های یونیت دندانپزشکی جدید میتوان از آب گرم نیز در کراشوار استفاده نمود. در دستگاه های دارای حافظه میتوانیم مقدار آبی را که از دوش آب لیوان میریزد و همچنین مدت زمان ریزش آب را نیز برنامه ریزی و تعیین نماییم. ضمنا در این نوع دستگاه ها میتوان این امکان را فراهم نمود که پس از اینکه یونیت در وضعیت صفر قرار گرفت به صورت اتوماتیک آب از دوش آب لیوان جاری شود.
میزی است که در کنار صندلی دندانپزشکی قرار میگیرد (چپ یا راست بودن آن قابل تغییر است ) بر روی این میز یک سری دکمه جهت کنترل قسمت های مختلف یونیت و صندلی و حتی امکانات اضافی دیگر (option) وجود دارد. در یونیت های قابل برنامه ریزی دکمه هایی جهت دادن برنامه به حافظه های یونیت تعبیه شده اند.
- تابلت : صفحه ای است که محل قرارگیری ابزار تراش دندان است که شامل : توربین, ایرموتور, سرنگ, پوآر و .. است.
- نحوه قرارگیری اینسترومنتها (آنگل, توربین, هندپیس ) بر روی این هولدرها به نحوی است که با برداشتن و قرار دادن اینسترومنت بر روی این یونیت میکروسوئیچ موجود در آن قسمت عمل کرده و باعث عملکرد و قطع عملکرد اینسترومنتها میشود. ضمنا کنترل فشار هوا و آب نیز معمولا با پیچ هایی که در زیر این میز ها تعبیه شده است, صورت میگیرد .در داخل تابلت شلنگهای مربوط به اینسترومنتها وجود دارد. معمولا شلنگهای آبی طبق استاندارد اروپایی برای هوا و شلنگهای سبز برای آب و شلنگ سفید برای مخلوط آب و هوا یا اسپری میباشند .مهمترین قسمتی که در داخل تابلت یونیت قرار دارد کنترل بلوک است. کنترل بلوک واحدی است که عمل تقسیم و قطع ووصل و انتقال آب و هوا به اینسترومنت های دندانپزشکی را بر عهده دارد. سیستم کنترل بلوک کاملا پنوماتیکی است.
نکته : تمامی اینسترومنتهای یک تابلت این خاصیت را دارند که هیچ گاه ۲ تای آنها تواما فعال نمیشوند و در صورت برداشت دو اینسترومنت با یکدیگر, آن اینسترومنتی که زودتر از هولدرش خارج شده عمل خواهد کرد. بدین طریق که شیر مربوط به آن اینسترومنت باز شده و امکان انتقال هوا به آن اینسترومنت را فراهم کرده و شیر مربوط به اینسترومنت دیگر مسیر هوای مربوطه را مسدود خواهد کرد. تمامی این کنترل ها در داخل تابلت صورت میگیرند.
دکمه های تابلت عموما بر روی میز دستیار نیز وجود دارند. روی میزهای یونیت هولدرهایی جهت نگهداری اینسترومنتها, لایت کیور, پوار, بزاق کش, ساکشن و کویترون و… وجود دارد.
یونیت دندانپزشکی و کلیه قطعات مربوط به آن بر روی یک بازوی افقی نصب میگردد.استقامت مکانیکی بازو و محل آن به گونه ای محاسبه و طراحی شده که مجموعه سیستم, متعادل, بدون لرزش و با حداقل وزن ممکن استقرار داشته باشد.
هوای فشرده توسط کمپرسور ایجاد و سپس وارد فیلتر رگولاتور که در قسمت جلوی صندلی قرار گرفته است میشود و پس از عبور از فیلتر رگولاتور, هوای خشک با فشار تنظیم شده ای که بسته به نوع یونیت و اینسترومنت های به کار رفته متغیر است وارد سیستم یونیت میگردد.
در مورد کمپرسور بیشتر یاد بگیرید
کلیه حرکات صندلی و راه اندازی اینسترومنت ها را میتوان با پدال پایی نیز انجام داد. بعضی از پدال ها الکتریکی و برخی که معمولا قدیمی تر هستند پنوماتیکی میباشند و معمولا دارای یک وزنه برای حفظ تعادل و یک دسته برای کنترل حرکات صندلی میباشند.
از نظر ساختار و فیزیک تولید صندلی ها در سه تایپ Z – X – U یا I تقسیم بندی میشوند. بیشتر کارخانجات به دلیل آسان بودن تولید از روش اول استفاده میکنند. بعضی از کارخانجات نیز به این دلیل که قدرت و استحکام صندلی در نوع دوم بیشتر است از این فیزیک برای تولیداستفاده میکنند.
هر صندلی دارای دو موتور است. یک موتور برای قسمت نشیمن گاه و بالا و پائین کردن و موتور دیگر جهت جابجایی پشتی مورد استفاده قرار میگیرد. برای راحتی کار دندانپزشک علاوه بر قابلیت انتخاب position های مختلف، دو mode در صندلی ها به نام های Zero position و Over position پیش بینی میشود.
Zero position : حالتی است که صندلی به پائین ترین حالت خود رسیده و پشتی نیز به حالت ۹۰ درجه برمی گردد.
Over position : نیز حالتی است که صندلی به بالاترین ارتفاع و پشتی نیز به حالت خوابیده یا ۱۸۰ درجه نسبت به نشیمن گاه میرسد. صندلی دندانپزشکی باید قدرت و توان کافی جهت تحمل وزن بیمار را در حین جابجایی و توقف داشته باشد.
۱-صندلی مکانیکی
۲-صندلی نیمه هیدرولیکی
۳-صندلی الکترو مکانیکی(گیربکسی)
اجزاء اصلی صندلی عبارتند از :
۱. شاسی صندلی: سازه اصلی صندلی دندانپزشکی شاسی آن است که از سه قسمت فوقانی, میانی و تحتانی تشکیل میشود. این سه قسمت توسط لوله های فولادی و بوش های برنزی نسبت به یکدیگر حرکات تا شونده و عاری از لرزش دارند .فریم تحتانی و میانی نیز توسط یک فنر کشش بسیار قوی با یکدیگر مرتبط بوده و مکانیزم آن به کونه ای است که شاسی همواره در بالاترین ارتفاع خود قرار داشته باشد. این موضوع ایمنی صندلی را در هنگام ایجاد اختلال در کارکرد موتور تغییر ارتفاع به شکل قابل ملاحظه ای افزایش میدهد.
۲. پشتی صندلی: پشتی صندلی دندانپزشکی معمولا از جنس فایبر گلاس و به صورت یکپارچه است. پشتی صندلی توسط یک موتور که به موتور تغییر زاویه پشتی معروف است جابجا میشود. روی پشتی از پارچه های قابل شستشو و غیر قابل اشتعال استفاده شده و همچنین سطح خارجی آن دارای انحناء و خطوط مشخصی است که از نظر ارگونومی با فیزیک بدن کاملا متناسب و مساعد است.
۳. تشک صندلی : معمولا جنس روکش تشک و پشتی از چرم مخصوص است. تشک صندلی را برای دسترسی به قسمت داخلی صندلی میتوان از آن جدا نمود .
۴. زیر سری : در طراحی زیر سری نیز تلاش میشود تا در حین کار لرزش آن حداقل باشد. زیر سری های دندانپزشکی دارای ۳ درجه آزادی ۱. تغییر ارتفاع ۲. تغییر زاویه زیر سری ۳. تغییر زاویه زیر گردن میباشند.
۵. زیر دستی : زیر دستی صندلی دندانپزشکی نیز در قسمت چپ دستگاه نصب میگردد تا بیمار بتواند از قسمت راست به راحتی در روی صندلی قرار گیرد.
۶. سیستم الکتریکی و سیستم پنوماتیکی صندلی: حرکات صندلی بر حسب نوع یونیت به دو صورت کنترل میشود :۱) سیستم الکتریکی : در داخل صندلی دو الکتروموتور قرار دارد که معمولا با ولتاز ۲۲۰ ولت متناوب یا ۲۴ ولت DC کار میکنند و باعث تغییر ارتفاع و تغییر زاویه پشتی میشود. جریان الکتریکی پس از عبور از میکروسوئیچ های مرتبط (لیمت سوئیچ ) وارد برد اصلی کنترل صندلی میشود, یک موتور پشتی و موتور دیگر صندلی را کنترل میکنند. موتورها به اهرمی وصل هستند که با حرکت موتور این اهرم چرخیده و به جلو و عقب رفته و با برخورد زائده های انتهایی آن به میکروسوئیچ ها حرکت متوقف میشود.
در صورتیکه لیمیت سوئیچها دچار ایراد شوند( خرابی کامل معمولا کمتر اتفاق میافتد) صندلی یا پشتی در یک جهت آنقدر حرکت مینماید تا در انتها موتور و محور حرکت دهنده آن گریپاژ نموده و در همان حالت بصورت قفل شده باقی بماند.که در مواردی که اپراتور کلید را بیش از حد نگه دارد میتواند منجر به سوختن موتور و یا شکستن اتصالات نگهدارنده موتور نیز شود. که پس از رفع عیوب مکانیکی لیمیت سوئیچ مربوطه میبایست تعویض شود.
اما در اکثر موارد ایراد لیمیت سوییچ ها مربوط به بازوی مکانیکی خود سوییچ است که در محل مناسب قرار ندارد و در نقطه مناسب حرکت صندلی را محدود نمینماید.در اینحالت معمولا با کج نمودن اهرو لیمیت سوییچ موقعیت مناسب به آن داده میشود. در برخی از مدلهای یونیت اهرم فعال کننده لیمیت سویچ جدا از خود کلید بوده و قابلیت تنظیم توسط آچار مناسب را دارد که میبایست بطور مناسب تنظیمات انجام شود(این تنظیمات به مهارت و تجربه فرد متکی است).
معمولا با انجام یک سری تنظیمات میتوان دامنه حرکات صندلی را معین نمود. معمولا جهت اطمینان بیشتر از میکروسوئیچ ایمنی نیز استفاده میشود تا در صورتی که میکروسوئیچ اول عمل نکرد این میکروسوئیچ مدار را قطع نماید و بدین ترتیب حرکت اصلی را متوقف کند. معمولا صندلی دارای یک وضعیت صفر است. پس از اتمام جراحی بر روی بیمار با زدن این دکمه صندلی به وضعیت اولش باز گردیده و پشتی به حالت عمود قرار میگیرد تا بیمار به راحتی بتواند دهانش را در کراشوار شسته و از صندلی خارج شود. در صورت داشتن حافظه در یونیت میتوان وضعیت صفر را با دادن برنامه تغییر داد.
اکثرصندلی هایی که درحال حاضرطراحی میشودازنوع صندلی گیربکسی یا الکترومکانیکی است.عملکرد اکثر صندلی های گیربکسی مشابه یکدیگراست وازقسمت های زیرتشکیل شده است:
• ۱-سیستم فرمان صندلی: ازسه کلید دوحالته که یکی فرمان بالاوپایین کفی صندلی ودیگری فرمان جلوعقب وکلید سوم به وضعیت صفر(ZERO POSITION)معروف است که دریک لحظه به هر دو موتور پشتی وکفی فرمان میدهد که به حالت اولیه برگرد.
• ۲-الکتروموتور کفی: یک الکتروموتور چپگرد، راستگرد است و همچنین دارای بورد الکترونیکی که برای حرکت بالا و پایین در زیر صندلی قرار گرفته است.
• ۳-الکتروموتورپشتی: همانند الکتروموتور کفی است وبرای جلوعقب بردن پشتی صندلی است.دوعدد میکروسوئیچ نیزحرکت های مجازصندلی را کنترل میکنند.
• ۴-میله ی مارپیچ: این میله نیروی خود را توسط گیربکسی که روی الکتروموتور بسته شده است از الکتروموتور گرفته و با حرکت راستگرد موتور کفی به سمت بالا و با حرکت چپگرد به سمت پایین میآید.
• ۵- پدال پایی: این پدال دارای چهار کلید فرمان است که به وسیله پا میتوان صندلی را بالا یا پایین وهمچنین پشتی را عقب یا جلو کرد.
برای یادگیری سایر دستگاه های دندانپزشکی کلیک کنید
معمولا هیدرولیک بوده و ارتفاع آن قابل تنظیم است.
عملکرد این شیرها از لحاظ مکانیکی این صورت است که تا زمانی که برق به آنها نرسد مسیر ورودی و خروجی را مسدود نگه میدارد وچنانچه به این شیرها ولتاژ اعمال شود متناسب با ساختار آن (12-24-220 ولت) یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند و باعث میشود که اهرم فلزی آن به بالا رانده شود و مسیر بین ورودی وخروجی باز شود. حال چنانچه برق از سیستم قطع شود فنر باز شده و مسیر بین ورودی و خروجی را میبندد.
• مصارف شیربرقی دریونیت:
• ۱-شیربرقی لیوان
• ۲-شیربرقی کراشوار
• ۳-شیربرقی ساکشن
• ۴-شیربرقی ورودی آب
• ۵-شیربرقی ورودی هوا
خرابی های معمول شیربرقی:
• ۱-اگر کار نکند باید سیم پیچ عوض یا تعمیر شود.
• ۲-اگر خروجی شیربرقی چکه کند باید لاستیک دیافراگم را عوض کرد یا فنر پشت میله را کمی کشید.
• ۳-اگر فشار خروجی آب کم باشد باید فیلتر ورودی شیربرقی را تمیز کرد.
وسیله ای است که با اعمال یک فشار(توسط آب یا هوا) مسیر بین خروجی و ورودی را باز میکند.
ایراد رایج : چکه کردن آب از خروجی پنومات که علت آن خرابی فنر یا خرابی اورینگ دور سوزن است.
ولوم کم و زیاد برای تنظیم کردن شدت آب و یا هوا استفاده میشود که داری یک ورودی و یک خروجی است .
برای کشیدن آب، خون و بزاق بیمار استفاده میشود. ساکشن ها در یونیت به سه صورت کارمیکنند:
• ۱- سیستم سه راهی آب وخلأ(سه راهی ساکشن)
• ۲ - سیستم سه راهی هوا
• ۳- سیستم ساکشن مرکزی
بیشترین ساکشن های موجود در یونیت های دندانپزشکی بر اساس شکل زیر کار میکند. دراین سیستم مکش توسط سه راهی ساکشن صورت میگیرد به صورتی که با انحراف آب ازمسیرش و ورود به فاضلاب باعث ایجاد خلإ در مسیر شده وعمل مکش صورت میگیرد.
این مکش توسط آب شهری و انحراف آن از یک مجرای باریک صورت میگیرد. در مسیر خروجی جریان آب از مجرای انحرافی یک عدد شیر برگشت آب وجود دارد که از آن میتوان جهت تمیز کردن و رفع گرفتگی شیلنگ ساکشن استفاده کرد.
قطعات چرخشی هستند که به منظور بریدن، تمیز کردن و صیقل دادن دندان ها استفاده میشوند. راه اندازی هندپیس ها ممکن است از طریق سیستم راه انداز پنوماتیک، تسمه ای یا الکتریکی صورت گیرد. این قطعات بر اساس سرعت چر خششان به دو دسته سرعت پایین و بالا تقسیم میشوند:
هندپیس های سرعت پایین: این قطعه دارای سرعت چرخش کمی است و سرعت آن از طریق دسته هندپیس کم نمیشود معمولا سرعت آن نزدیک به ۲۰٫۰۰۰ rpm است. از این نوع میتوان از Air Motor و موتور های تیغه ای چرخشی نام برد.
- قاطی شدن آب و هوا که ناشی از گیر کردن دکمه آب یا هوا است یا اینکه مشکل از داخل سر سرنگ و اورینگ جدا کننده آب و هوا است. اگر هنگام فشار دادن دکمه هوا آب نیز داشته باشیم مشکل جمع شدگی آب در مسیر هوا وجود دارد. و همچنین احتمال داخل شدن آب از طریق دریچه های دیگر موجود در سیستم به مسیر هوایی نیز است.
- عدم خروج هوا، این مشکل ناشی از گرفتگی در مسیر هوا است. ابتدا سر سرنگ را برداشته و دکمه هوا را فشار دهید اگر باز هم مشکل ادامه داشت گرفتگی در نقطه ای پایین تر در مسیر هوا وجود دارد.
- عدم خروج آب، با این مورد نیز مشابه با مورد عدم خروج هوا باید رفتار شود. همچنین اگر از سر پلاستیکی در نوک سرنگ استفاده شده احتمال ایجاد رسوب در آن نیز وجود دارد.
- گیر کردن دکمه آب یا هوا: این مشکل برای دکمه آب رایج تر است. در این صورت دکمه را جدا کرده و روغن کاری کنید. اگر با روغن کاری برطرف نشد باد دکمه تعویض شود.
- نشتی آب و هوا از سر سرنگ: در سرنگ های جدید دکمه آب وهوا نقش دریچه را نیز ایفا میکند ودر صورت نشتی باید دکمه عوض شود. اما در مدل های قدیمی تر دریچه زیر دکمه قرار دارد و این دریچه باعث قطع و وصل شدن آب یا هوا میشود در ان نوع سرنگ باید دریچه تعویض گردد.
- نشتی آب و هوا به جز سر سرنگ: اکثر اجزا سرنگ توسط اورینگ محکم شده اند و نشتی از محل هر یک از اورینگ ها ممکن است صورت گیرد که در این صورت اورینگ باید تعویض شود.
برای یادگیری سایر دستگاه های دندانپزشکی کلیک کنید
مشاوره و ثبت نام آموزشگاه پیشگامان 04133362384
آموزشگاه پیشگامان تبریز تخصصی ترین مرکز آموزش و تعمیر تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی در تبریز و شمالغرب
آموزشگاه پیشگامان مرکز برگزاری دوره های مهندسی پزشکی در تبریز
آموزش رایگان تعمیر تجهیزات دندانپزشکی
دوره تعمیرات تجهیزات پزشکی فنی و حرفه ای